7 jan.- De naam Ilse Karman is onafscheidelijk verbonden aan uitgeverij De Crime Compagnie. De Larense uitgeverij met vrouwelijke werknemers brengt thrillers uit van voornamelijk vrouwelijke Nederlandse auteurs. Met groot succes. Eén voorbeeld is de Almeerse schrijfster Linda Jansma. Ander voorbeeld: in 2013 praatte het hele Gooi over de thriller ’Het Reservaat’ van Liselotte Stavorinus.
,,Van jongs af aan was ik altijd aan het lezen. De hele bieb heb ik leeg gelezen. Misschien was het daarom wel onvermijdelijk dat ik de uitgeverswereld ben ingerold. Ik vind veel dingen leuk, en kan me makkelijk iets nieuws eigen maken, maar mijn passie is boeken.”
Toch stond het voor de Larense uitgeefster Ilse Karman niet meteen vast dat haar toekomst in de boekenwereld lag. ,,Om eerlijk te zijn had ik er nooit eerder over nagedacht dat die boeken die ik zo graag las ook gemaakt moesten worden en dat je daar je beroep van kon maken.” Ze ging Europese studies aan de UvA studeren, een heel brede studie. ,,Ik ben een generalist", zegt ze. ,,Ik weet van alles een beetje en heb er geleerd om op een bepaalde manier na te denken.”
De ouders van de in Bergen op Zoom geboren Karman mochten in hun tijd niet studeren. ,,Dus mijn ouders wilden heel graag dat mijn jongere broer en ik wel gingen studeren. Ze lieten ons vrij in onze studiekeuze. Wij hadden vroeger thuis geen boeken, maar mijn moeder nam ons wel iedere week mee naar de bibliotheek.”
In 1996 had Karman haar bul gehaald en was zwanger van haar eerste kind. Daarom ging ze niet direct solliciteren naar een vaste baan. ,,Ik dacht ’ze zien me aankomen met mijn dikke buik', dus ik ben naar een uitzendbureau gestapt. Bij uitgeverij Anthos in Amsterdam kreeg ik een baantje als secretaresse. Ik weet nog dat ik daar binnen kwam en al die boeken zag. Alsof ik een kind in een snoepwinkel was. En dat was het moment dat ik wist dat dit was wat ik wilde doen: van je hobby je beroep maken'.”
Na het tijdelijke werk bij Anthos volgden er meer baantjes. ,,Bij een machinefabriek, de Hogeschool voor de Kunsten, van alles eigenlijk. Na verloop van tijd werd ik terug gevraagd door Anthos. Ik mocht dat parttime komen werken en dat was prettig, want inmiddels was ik moeder geworden.” De geboorte van haar dochter zorgde er ook voor dat Amsterdam minder ideaal begon te worden als woonomgeving. ,,Ik wilde een huis met een tuin. Mijn toenmalige partner kwam oorspronkelijk uit ’t Gooi. Zijn ouders woonden hier nog. Maar echt, ik had geen zin in mensen om me heen met geruite broeken. Dat was het beeld dat ik had van deze omgeving. Op een gegeven ogenblik liepen we tegen een jaren ’30 huis aan. Totaal afgeleefd, maar dat zijn we toen helemaal gaan opknappen.”
Blij
Het duurde twee jaar voordat Ilse Karman zich thuisvoelde in Laren. ,,De verandering was gigantisch. Ik woonde in hartje Amsterdam, in de Nes. Daar was het dag en nacht herrie, geluiden van de straat, lawaai uit de Ierse pub vlakbij. Hier werd ik wakker van de vogels!” Maar inmiddels wil Karman niet meer weg uit dit dorp. ,,Ik word er blij van als ik bekenden tegenkom in de supermarkt. In Amsterdam is alles veel anoniemer. Mensen hier zijn ondernemend, pakken dingen op, organiseren evenementen. Er zijn altijd wel leuke dingen te doen.”
De verhuizing naar Laren zorgde er ook voor dat Karman een baan in de buurt wilde vinden. Die vond ze bij Coutinho in Bussum. ,,Ook heel tof dat ik daar werd aangenomen, ik was zwanger van de tweede.” Bij Coutinho werkte de Larense in eerste instantie als websiteredacteur en schuwde het niet om bij te leren. ,,Ik hield me met databases bezig, leerde mezelf programmeren uit boeken.” Karman werd adjunct-uitgever Communicatie & Journalistiek van studieboeken voor het HBO en WO. ,,Ik ging hogescholen en universiteiten af, sprak met docenten, veel netwerken, kijken waar behoefte aan was. Heel leuk om te doen. Maar na verloop van tijd miste ik toch de fictie. Ik heb toen een eigen bureautje opgezet: Manuscriptbureau de Jury.” Het was de begintijd van talentshows zoals Idols. ,,Dat bracht me op het idee. Heb je wel of geen talent? Mijn bureau bood beginnende schrijvers quickscans en uitgebreide leesrapporten aan. Zo heb ik ook Loes den Hollander ontdekt, die met een leesrapport van mij aan een uitgever is gekomen. En nu, tien jaar en ruim twintig boeken later, is ze sinds begin dit jaar overgestapt naar onze uitgeverij. Daar ben ik heel blij mee.”
Prijs
,,Loes was het pareltje uit de tijd van het Manuscriptbureau de Jury. Veel manuscripten missen de kwaliteit, of zijn gewoon niet goed genoeg of worden uiteindelijk niet opgepikt. Maar soms weet je dat je 'goud in handen hebt'. Ook Linda Jansma werd uit de stapel gepikt. Linda had eerst een ander boek geschreven en dat was oké, maar tijdens ons kennismakingsgesprek vertelde ze dat ze nog een manuscript had. En dat was 'Caleidoscoop'", zegt Karman veelbetekenend. Voor wie het verhaal niet kent: Jansma's debuutroman 'Caleidoscoop' werd in 2011 genomineerd voor de longlist van de Gouden Strop en won de Schaduwprijs voor debutanten.
File
Na de tijd bij Coutinho was de Larense overgestapt naar Boom Uitgevers, waar zij zich eveneens bezighield met het educatieve fonds en met name studieboeken voor de opleidingen journalistiek en communicatie. ,,Dat was een hele fijne uitgeverij, maar het nadeel waren de files op de A1. Die files waren echt een ding geworden toen ik hier in Laren Gerton van Boom tegenkwam. Hij had zijn uitgeverij Verbum al maar wilde een fictietak opzetten. We hebben met z’n tweeën bij elkaar gezeten om te bekijken wat we leuk vonden en zo kwamen we uit op Verbum Crime, de tak van de uitgeverij die zich speciaal richtte op vertaalde Engelse thrillers. Ik stond niet meer in de file en kon lekker op de fiets naar mijn werk.”
Na verloop van tijd vond Karman het tijd worden om haar eigen uitgeverij op te richten. Ze kocht de andere helft van de aandelen van haar compagnon en begon De Crime Compagnie, uitgeverij van onder andere literaire en psychologische thrillers van voornamelijk vrouwelijke auteurs. ,,Mensen zeggen vaak 'dapper, dat je voor jezelf bent begonnen', en dat is inderdaad spannend, maar het was wat ik het liefst wilde.”
Spannend
Toch werd het in 2014 even echt spannend voor de uitgeverij van thrillers. Schrijfster Saskia Noort probeerde via de rechter ’Het Reservaat' van Liselotte Stavorinus uit de handel te laten halen. De populaire thrillerschrijfster en haar uitgever vonden dat ’Het Reservaat' teveel leek op de bestseller ’De Eetclub' en waren naar de rechter gestapt om het boek van De Crime Compagnie te verbieden. Noort verloor de zaak, maar voor Karman was het ’wel de spannendste tijd' sinds ze haar eigen uitgeverij was begonnen. ,,Ik was verantwoordelijk voor mijn eigen inkomen en dat van mijn medewerkers en was bang dat de uitgeverij weleens failliet zou kunnen gaan. Maar de claim ging zó tegen mijn gevoel voor rechtvaardigheid in, dat ik er niet over heb gepeinsd om te settelen. Het heeft me slapeloze nachten, veel energie en ook omzet gekost, omdat ik er met mijn hoofd niet bij was.” Terugkijkend zegt Karman: ,,Ik denk dat ik nu niet meer zo in paniek zou raken. Het was een heel heftige periode, maar ik ben er wel sterker door geworden en heb er veel van geleerd.”
Een van de selling points van De Crime Compagnie is de lage prijs voor e-books. ,,We zijn begonnen met alle e-books voor 4,99 euro, in een tijd dat andere uitgevers twaalf tot vijftien euro rekenden. Met opzet hanteerden we de vaste lage prijs omdat we in de muziekindustrie hadden gezien dat mensen best bereid zijn te betalen voor een digitaal product, mits de prijs overeenkomt met hun gevoel voor de waarde.” Zit de toekomst van haar uitgeverij in e-books? Karman weifelt: ,,We denken erover om naast de huidige uitgeverij een e-books-only uitgeverij op te zetten. We zien dat het aantal e-booklezers langzaam groeit, ook bibliotheken lenen veel e-books uit. Ik hang niet aan papieren boeken, het gaat vooral om de content. Wij brengen verhalen, ontspanning, je even in een andere wereld wanen. En of die verhalen nou in een e-book, luisterboek, feuilleton of misschien zelfs alleen in beeld wordt verpakt, dat maakt niet uit. Ik verwacht dat papieren boeken altijd wel zullen blijven bestaan, maar misschien worden ze in de toekomst wel heel erg exclusief of juist retro, zoals de langspeelplaat. Belangrijk is dat we meegaan in de ontwikkelingen en goed luisteren naar wat de consument wil.”
Talent benutten
Zijn boeken haar enige passie? ,,Eh nee”, antwoordt Karman lachend. ,,Ik zit in een heel leuk hockeyteam. Ik ben er vijf jaar geleden mee begonnen nadat ik jaren langs de lijn naar mijn dochters had staan kijken. Ik vond het zo’n leuk spelletje en toen er iemand naar me toe kwam die zei ’ik ga een nieuw team starten, doe je mee’, heb ik geen moment geaarzeld. Dat ik niet kon hockeyen was geen bezwaar. Ik kan natuurlijk niet zo goed spelen als iemand die op haar zevende met hockey is begonnen, maar ik vind het echt superleuk om te doen.’’
,,Dat is denk ik ook waar het om draait. In sport of op het werk. Je moet een verdediger niet in de spits zetten. Als iemand goed is in de verkoop moet je die niet een manuscript laten redigeren. Talenten benutten en zorgen dat mensen doen wat ze goed kunnen en leuk vinden. Dat geeft energie. Ik ben onderneemster, terwijl ik niet uit een ondernemersnest kom. Mijn ouders werkten allebei in loondienst. Maar ik had zo’n passie voor boeken en lezen en wist gewoon ’ik wil mijn eigen uitgeverij'. Ik ben, denk ik, alleen goed als onderneemster in het boekenvak. In een ander vakgebied zou ik geen ondernemer willen zijn.” Bron: Gooi en Eemlander
Zie ook artikel in NRC: https://www.hebban.nl/artikelen/interview-met-uitgeefster-ilse-karman